Mycie w łóżku i łazience

Aby zapewnić choremu leżącemu dobre samopoczucie, a także aby wcześnie wykryć zmiany skórne (zaczerwienienia i zasinienia, wysypkę, odleżyny itp.) toaletę powinniśmy wykonywać dwa razy dziennie oraz dodatkowo – np. w wyjątkowo upalne dni albo po zabrudzeniu jedzeniem, wymiocinami, moczem lub kałem. Przy toalecie porannej myjemy: zęby, twarz, uszy, szyję, ręce, plecy, pośladki, strefy intymne, a przy wieczornej – całe ciało.
Przybory konieczne do wykonania toalety chorego leżącego to: miękki ręcznik, gąbka, tetrowa lub bawełniana ściereczka, gaziki do przemywania oczu, niewielka, lekka miska, rękawiczki jednorazowe oraz woda z mydłem i kojące kosmetyki – najlepiej te używane do pielęgnowania niemowląt i dzieci.

Chorego myjemy, układając go uprzednio w pozycji półleżącej lub siedzącej, a jeśli ma zaburzenia świadomości – na boku. Zaczynamy zawsze od górnych, a kończymy na dolnych partiach ciała, zmieniając przy tym wodę i ręcznik, a strefy umyte zabezpieczając dodatkowym suchym i czystym ręcznikiem, aby ciało chorego nie wyziębiło się. Skóry dotykamy delikatnie, aby nie narazić jej na otarcia i skaleczenia, osuszamy ją, przykładając miejscowo ręcznik (nie pocieramy!), a po umyciu nakładamy na nią nawilżające kosmetyki – oliwki, kremy, balsamy albo łagodzący podrażnienia talk (jego domowy zamiennik to mąka ziemniaczana).

Jeśli lekarz wyrazi na to zgodę, nakłaniajmy chorego, aby jak najczęściej korzystał z łazienki i toalety. Elementy, które zapewnią mu tam bezpieczeństwo, a opiekunowi wygodniejszą pomoc, to: schodki z poręczami prowadzące do wanny (albo niewielki podest, który ułatwi wejście i wyjście do wanny lub pod prysznic z brodzikiem), uchwyty, których chorych przytrzyma się podczas mycia lub korzystania z sedesu, siedzisko prysznicowe lub specjalne krzesełko – najlepiej z regulacją położenia na boki (albo mały stołeczek ustawiony bezpośrednio w wannie lub pod prysznicem), oraz powierzchnie (albo maty) antyślizgowe na dnie wanny, prysznica i na podłodze łazienki (toalety).

Sprawdzone chwyty i domowe sposoby, czyli jak:

• posadzić, podciągnąć chorego na łóżku – stań z boku łóżka na ugiętych kolanach, na swoją szyję załóż tę rękę chorego, która znajduje się bliżej ciebie, ręką od strony chorego obejmij jego plecy, wolną rękę chwyć drugą rękę chorego i pociągnij go do przodu;
• podnieść chorego z łóżka – posadź go i spuść jego nogi poza brzeg łóżka, a następnie stosując chwyt opisany wyżej, przytrzymaj go w pasie i postaw na nogi;
• podstawić basen, zmienić pieluchomajtki – zegnij nogi chorego w kolanach, pomóż mu oprzeć się na przedramionach i podnieść pośladki, a basen ustaw dokładnie pośrodku pupy; albo – przewróć chorego na bok, podłóż basen i znowu ułóż go na plecach; pamiętaj, aby po każdym wypróżnieniu i zmianie pieluchomajtek strefy intymne chorego dokładnie umyć, osuszyć i nasmarować oliwką lub łagodzącym kremem, po ich wchłonięciu posypać odkażającym talkiem, a przed założeniem bielizny lub pieluchy wystawić na krótko na działanie powietrza (tzw. wietrzenie);
• wymienić prześcieradło – połóż chorego na jednym boku i usuń spod niego wolny fragment materiału, a następnie odwróć chorego na plecy i wyciągnij pozostałą część tkaniny; świeże prześcieradło zroluj do połowy długości i rozłóż je przekładając chorego tak, jak opisano wyżej;
• umyć choremu leżącemu głowę – (włosy myjemy co 5–7 dni lub na życzenie chorego) – ustaw łóżko tak, aby mieć swobodny dostęp do jego zagłówka, na podłodze za zagłówkiem ustaw miskę na ściekającą wodę, połóż chorego na plecach z głową odchyloną do tyłu (jeśli nie ma siły, aby utrzymać tę pozycje, podłóż mu pod szyję zrolowany ręcznik), pod plecy i głowę podłóż ceratę lub nieprzemakalny wkład, ale tak, aby jeden jego koniec zwisał poza łóżko, a brzegi były zagięte na kształt rynny; głowę umyj delikatnymi, powolnymi ruchami, spłucz ciepłą wodą polewaną z dzbanka lub kubka, nałóż odżywkę, rozczesz włosy w kierunku od nasady do końców i wysusz je, lekko wyżymając je ręcznikiem, a potem powietrzem z suszarki;
• złagodzić ból części ciała narażonych na ucisk podczas leżenia – w miejscach naturalnych krzywizn kręgosłupa (nad pośladkami i przy szyi) podłóż choremu niewielkie poduszeczki, pod kolana i między stopy a brzeg łóżka – zrolowany koc lub ręcznik, pod pięty – płócienne woreczki z siemieniem lnianym, a pod pośladki – dmuchane kółko, którego używają chorzy na hemoroidy;
• zapobiegać odleżynom (powstają najczęściej na pośladkach, tuż przy kościach ogonowej i krzyżowej, wzdłuż kręgosłupa i łopatek, na piętach, łokciach, przy stawie biodrowym, po wewnętrznej stronie kolan i kostkach stóp) – nawet jeśli chory leży na materacu lub poduszkach przeciwodleżynowych, pilnuj, aby co dwie godziny zmieniał ułożenie ciała, a jego pościel była sucha, pobudzaj krążenie we wrażliwych miejscach, nacierając je spirytusem salicylowym lub wodą z octem, a podrażnione miejsca zawsze utrzymaj w stanie suchym i posypuj odkażającą zasypką;
• nie dopuścić do odparzeń (powstają pod wpływem ocierania się o siebie dwóch płatów skórnych – zwykle pod pachami, w pachwinach, fałdach brzucha, pod piersiami, przy spojeniu łonowym, a sprzyjają im: niedokładne osuszenie skóry po myciu, zwiększona potliwość, zbyt wysoka temperatura pomieszczenia) – ubieraj chorego w lekką, przewiewną bieliznę (np. bawełnianą), a czułe miejsca myj często, do końca osuszaj i zabezpieczaj talkiem; jeśli rana się sączy – skonsultuj się z lekarzem.

Kolejność „łóżkowej toalety”

• jama ustna (także po każdym posiłku; pamiętaj o uprzednim wyjęciu i wyczyszczeniu sztucznej szczęki, jeśli chory jej używa)
• u panów – golenie
• twarz (oczy myjemy zawsze gazikiem przesuwając go od kącika zewnętrznego, po powiece, do kącika wewnętrznego, a uszy zwilżonym końcem ręcznika)
• szyja
• dekolt
• klatka piersiowa
• brzuch (zwracając szczególną uwagę u pań na miejsce pod piersiami, a u osób z nadwagą na przestrzenie między fałdami skórnymi)
• ręce (od palców dłoni po dół pachowy)
• plecy
• pośladki (szparę między nimi zawsze w kierunku od spojenia łonowego do odbytu)
• nogi (od palców stóp po pachwinę; szczególnie starannie myjąc i susząc przestrzenie między palcami, aby nie doszło tam do grzybicy)
• krocze (chorego układamy na plecach z nogami ugiętymi w kolanach, a stopami opartymi mocno o podłoże, pod pośladki podkładamy nieprzemakalny podkład; krocze myjemy od spojenia łonowego do odbytu, aby bakterie jelitowe nie wywołały zakażenia układu moczowego; szczególnie ostrożnie obchodzimy się z cewnikiem założonym do pęcherza, aby go nie wyrwać i nie uszkodzić cewki moczowej)
• manicure i pedicure (paznokcie dłoni i stóp moczymy przez ok. 10 min w ciepłej wodzie, osuszamy je, miękką szczoteczką usuwamy skórki, przycinamy cążkami na okrągło, a na koniec piłujemy je pilniczkiem).

Źródło artykułu: Opieka nad leżącym w domu, 14.03.2012 Autor: Magdalena Gajda, konsultacja: dr n. med. Ewa Szeląg, pielęgniarka, adiunkt w Akademii Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi

Materiały edukacyjne: 

• Mycie ciała - dowiedz się jak umyć osobę chorą w łóżku (kliknij tutaj)
• Jak umyć i zapobiegać odparzeniom okolic intymnych osobie leżącej?(kliknij tutaj)
• Procedura mycia głowy osobie leżącej (kliknij tutaj)
• Jak dobrać i zmienić pieluchomajtki na rzepy osobie leżącej? (kliknij tutaj)
• Przenoszenie pacjenta cz.1(kliknij tutaj), cz.2 (kliknij tutaj) cz.3 (kliknij tutaj) 
• Rehabilitacja osoby leżącej (kliknij tutaj)